خانه تاریخی زند (موزه مردم شناسی)

خانه تاریخی حاج علی خان زند و حاج قلی خان زند (دو برادر) با قدمتی مربوط به دوره قاجاریه در محله چهارمردان قم واقع شده است. این دو خانه در سال 1380 توسط سازمان میراث فرهنگی مورد بازسازی و مرمت قرار گرفتند و به یکدیگر مرتبط شدند. خانه زند تا مدتی بخشی از اداره سازمان میراث فرهنگی بود اما درحال حاضر به موزه مردم شناسی تغییر کاربری داده است .
این موزه تنها موزه مردم شناسی قم است که به سبک زندگی مردم در دوره های گذشته از جمله قاجار می‌پردازد و مجموعه ‌ای از اسباب، اشیا و لوازم زندگی، ابزار کار، لوازم کشاورزی و صنعتی، پوشاک و شیوه چینش اشیا در منازل قدیمی قم دراین موزه به نمایش درآمده است.
همچنین تصاویری از قم قدیم و آثاری از جمله سفال‌ های سلجوقی متعلق به 800 سال قبل، «منبر» مربوط به 600 سال قبل از روستای وشنوه، درب های تاریخی، ظروف تزیینی، تپانچه، مرکب و دوات مربوط به دوره قاجار در این موزه موجود است.
قدیمی ترین وسایل در این نمایشگاه عبارت از پیکره ای به شکل گاو از جنس خمیر شیشه مربوط به قرن پنجم و ششم هجری و تبرهایی از جنس برنز مربوط به هزاره اول و دوم پیش از میلاد هستند.
این بنا با توجه به شرایط کویری ساخته شده است مانند طراحی بادگیرها برای تنظیم دما در طول فصول مختلف سال. مصالح به کار رفته برای ساخت این بنا شامل سنگ، خشت، چوب، آجر و گچ است که شاخصه معماری عصر قاجار است .
ورودی بنا شامل سر درکوتاه با نمای روکار آجری و بندکشی است که در قسمت پیشانی، اشکال هندسی و تزیینات نازک کاری دارد و از طریق دالانی درجبهه جنوبی به حیاط مرکزی ( میانسرا) ارتباط می‌یابد.
موزه تاریخی زند شامل دو حیاط است که مربوط به خانه برادران زند است و قدمت آن به 130 سال قبل یعنی اواخر دوره قاجار باز می‌گردد. خانه زند 600 مترمربع مساحت دارد و دارای 14 اتاق، 36 درب و پنجره چوبی از جنس گردو و ون و 14 ستون سنگی است.
این عمارت شامل سه بخش است که شاه نشین تابستانی با بادگیر منفرد که به زیرزمین راه دارد و درجبهه شرقی واقع است، شاه نشین زمستانی که فضای بیشتری را در بر می‌گیرد و در جبهه شمال واقع شده و بخش سوم، مخصوص خدمه که در جبهه غربی جای دارد.
از دیگر ویژگی های خاص و منحصر به فرد این ساختمان وجود ستون هایی است که هیچکدام از نظر طرح با دیگری یکی نیست. این ایده در حاشیه کویر ویژه این شهر و این خانه است که احتمالا معمار و سازنده این بنا خواسته هنر خود را به رخ دیگر معماران بکشد.
منبع : irna.ir - jamejamonline.ir